Herdenking Apeldoornsche Bosch

Vandaag, zondag, zat ik de hele dag op de boot van de Stena Line tussen Harwich en Hoek van Holland en dus had ik alle tijd om mijn toespraak voor morgen voor te bereiden. En omdat het tachtig jaar geleden is dat het Apeldoornsche Bosch werd ontruimd en  alle geesteszieke bewoners werden afgevoerd en vernietigd in Auschwitz, heb ik dit keer mijn herdenkingstoespraak op papier gezet. Vanwege het bijzondere jaar zullen HKH Prinses Margriet en Prof. Pieter van Vollenhoven ook aanwezig zijn in Apeldoorn bij zowel het programma vooraf alsook bij de plechtigheid bij het monument. En dus, vanwege de koninklijke aanwezigheid, verwacht ik meer mediabelangstelling dan andere jaren.  En daarom is het goed dat ik mijn toespraak op papier heb om desgevraagd aan een krant of geïnteresseerde de tekst te overhandigen. En als ik dan toch al aan het schrijven ben, dacht ik bij mezelf, maken we er meteen een dagboek van!

Hier dan dus mijn toespraak/dagboek. Mocht u dit dagboek lezen voordat ik mijn toespraak heb uitgesproken en u bij de plechtigheid morgen, maandag, aanwezig bent, dan het vriendelijke verzoek om tijdens de toespraak te doen alsof de tekst u onbekend is en u de toespraak voor het eerst hoort. Dat klopt overigens  ook, want als u dit dagboek van vandaag niet hardop hebt gelezen, hoort u het morgen voor het eerst! Met andere woorden:

U leest nu een dagboek/toespraak  (z)onder embargo!

 

 

Waarom zijn we hier bijeen?

Om te herdenken?  Medemensen die vanwege hun geloof, vanwege hun afkomst en vanwege hun ziekte niet mochten leven. Het enige wat er nog van hen over is zijn namen, namen zonder gezichten.

Om te herdenken? Ze even aandacht geven, ze even een piepklein plaatsje gunnen in onze gedachten tijdens het uitspreken van het kaddiesj-gebed. Een leeg plaatsje, want we kennen ze niet, van hun lijden kunnen we ons geen voorstelling maken, de treinreis van Apeldoorn naar Auschwitz was niet te vergelijken met een wreed beestentransport, hun einde op de brandstapel van Auschwitz, omdat hun zelfs geen gaskamer werd vergund, willen we niet eens zien, ook niet in onze verbeelding.

Waarom zijn we hier bijeen?

Om te leren?  Voor de toekomst, voor vandaag en voor het voorbije gisteren. Om onze jeugd te waarschuwen dat het zo weer kan gebeuren en de voortekenen er al rijkelijk zijn. Polarisatie is de bodem waarop antisemitisme en andere vormen van haat, discriminatie en vervolging weelderig kan bloeien. Natuurlijk bestaan er geen antisemieten meer, want antisemitisme is niet Salonfähig. We noemen het daarom heden ten dage antizionisme. En schuldig aan het opkomend antisemitisme dat zijn wij Nederlanders natuurlijk niet. Neen, dat zijn de islamieten, de nieuwe Nederlanders.

Maar in de jaren ’40-’45 woonden er geen islamieten in ons land en bestond de Staat Israël nog niet. En toch werden de bewoners van het Apeldoornsche Bosch op afschuwelijke wijze uit ons midden weggerukt, lieten we ze wegrukken, want de overgrote meerderheid van ons Nederlanders keek weg, zag en liet het gebeuren.

Waarom zijn we hier bijeen?

Om solidariteit te tonen? Alle  bewoners van het Apeldoornsche Bosch en het Paedagogium Achisomog werden vermoord. Slechts enkele medewerkers die geen dienst hadden of waren gevlucht, overleefden.

Waarom zijn we hier bijeen?

Misschien ook om te beseffen dat de enkele medewerkers die overleefden en de overlevenden van de Holocaust in Nederland in het algemeen,  eigenlijk geen overlevenden waren. Zij waren niet welkom, ze kregen geen extra steun en opvang.

Ze kregen rekeningen voor achterstallige belastingen of verbruikt water in de huizen die van hen waren ontvreemd en waar ze na terugkomst vaak niet mochten wonen. De meeste overlevenden hadden de hel van de concentratiekampen en de angst van de onderduik wel en niet achter zich gelaten. Hun hele leven stond in het teken van vóór de oorlog en ná de oorlog. Gillend werden ze wakker. En ook hun kinderen, mijn generatie, werden opgevoed in de schaduw van de gaskamers.

Nu, tachtig jaar na dato, beginnen we dat een beetje te beseffen.

Maar tegelijkertijd concentreren we ons grootschalig op de veroordeling van de enige democratie in het Midden-Oosten. Want zelfs als alle kritiek op de huidige regering terecht is, dan nog blijft Israël qua vrijheid voor al haar inwoners kilometers verheven boven vele landen waar het woord democratie een ongekende grootheid is en waar slavenhandel, misbruik van vrouwen, discriminatie op grond van geloof, ras, geaardheid, tot het normaal behoort.

Waarom zijn we hier bijeen?

Uitsluitend om de patiënten van het Apeldoornsche Bosch, de bewoners van het Paedagogium Achisomog en alle personeelsleden die meegingen om ze te begeleiden, een paar intense minuten aandacht te schenken en ze te laten voelen:

We zijn jullie niet vergeten!

Hierna wordt er een  Jizkor uitgesproken en Kaddiesj gezegd voor de bewoners van het Apeldoornsche Bosch, het Paedagogium Achisomog en hun begeleiders.

Aansluitend een minuut serene stilte.