Dagboek 30 juli 2023

Baroeg Hasjeem – G.Z.D., de periode van de zogenaamde Drie Weken is voorbij! De Drie Weken begonnen op 17 Tammoez, de dag waarop er een bres werd geslagen in de muren van Jeruzalem. En op 9 Aw, de droevigste dag op de Joodse kalender, zat het er weer op.  Op 9 Aw werden beide Tempels in Jeruzalem verwoest, begin van het galoet-het ballingschap, waarin het Joodse volk zich nog steeds bevindt. Op diezelfde datum werd besloten van Hogerhand dat de Joden niet direct na de Uittocht uit Egypte Israël zouden mogen binnentrekken, maar dat ze eerst veertig jaar zouden moeten rondzwerven in de woestijn als gevolg van de foute opstelling van de Verspieders. Op deze dag begon de Eerste Wereldoorlog.  In 1492 bereikte de vervolging van de Joden in Spanje, de Inquisitie, zijn dramatische dieptepunt toen Don Jitschak Abarbanel, de beroemde Thora commentator die ook minister van financiën was in het Spaanse rijk, met 75.000 Joden Spanje verliet omdat 9 Aw de dag was dat het ultimatum verstreek: of Spanje uit of bekeerd zijn tot het Christendom.  Nog veel meer rampen waren er door de eeuwen heen aan die dag gekoppeld. Maar, vanuit de Joodse filosofie beschouwd, komt misère niet zomaar, maar is het resultaat van ons eigen falen. Het is zinloos om uitsluitend te treuren. Terugblikken naar nare tijden heeft alleen waarde als het ons doet beseffen dat we nu, anno 2023 – 5783 vanuit zelfreflectie tot het inzicht komen dat we onszelf moeten verbeteren. De Drie Weken zijn voorbij en nu op naar de Hoge Feestdagen met als eerste de twee dagen Rosj Hasjana, Joods Nieuwjaar.

Op 9 Aw, donderdag jl. dus, was ik overdag in de sjoel van Eindhoven voor de ochtenddienst. De Brabantse rabbijn Simcha Steinberg had de kinderen en de leiding van het Bne Akiwa zomerkamp uitgenodigd die in de buurt van Eindhoven hun Zomerkamp beleefden, om ook naar sjoel te komen,

En dus was het een (over)volle (sjoel)bak. Terwijl ik dit aan het digitale papier toevertrouw zie ik plotseling een link tussen 9 Aw , rabbijn Steinberg en de Inquisitie! Rabbijn Heintz, mijn Utrechtse collega, is de schoonvader van rabbijn Steinberg. En die schoonvader is vader na vader na vader, een nazaat van de eerder vermelde Don Jitschak Abarbanel! Geeft me, achteraf bezien, een bijzonder gevoel dat ik dan op 9 Aw in de sjoel van Eindhoven was en daar de Steinberg-kindertjes,  Abarbanelletjes dus, heb zien rondlopen, vijfhonderd eenendertig jaar na de verbanning van hun voorvader door de Spaanse Inquisitie.

Donderdagmiddag, nog maar net thuis, kreeg ik een telefoontje van de NOS. Ze hadden mijn vorige dagboek gelezen met daarin, zoals zij dit noemden, “mijn verzoenende oproep richting Israël”, om de polariserende ruzie over de (ondermijnende?)  positie van het Hoge Gerechtshof te benaderen vanuit de gezamenlijke liefde voor ons aller Israël en iedere vorm van destructieve ruzie uit te bannen! Of de NOS het zo gaat uitdragen weet ik niet. Maar, naar ik begreep, zal er vanavond, zondagavond, aandacht aan de spanningen in Israël worden besteed en zal ik een aantal seconden of hooguit enkele minuten mijn verzoenende boodschap mogen verkondigen. Ik hoop althans dat ze me niet verkeerd zullen verknippen!

Een paar uur voor het begin van sjabbat had ik een positieve ervaring tijdens mijn (bijna) dagelijkse snel-wandeling. Een jonge man wenste mij sjabbat sjalom! Ik vroeg dus beleefd in het Ivriet of hij Hebreeuws spreekt, maar dat was nou ook weer niet het geval. Hij had een Joodse vriend in Amsterdam en van hem had hij ‘sjabbat sjalom’ geleerd.  Ik snel-loop verder en weer een ‘sjabbat sjalom’. Ik weer beleefd gevraagd in het Hebreeuws of hij de Joodse taal machtig is, en ja hoor! Hij komt uit Litouwen en heeft dertig jaar in Haifa gewoond. Ook zijn vrouw/partner/kennis wenste mij ‘sjabbat sjalom’. Zij komt uit Azerbezjan, doceert, als ik het goed begrepen heb, aan een conservatorium. Enfin, wij dus even gesproken over Azerbezjan, over de nieuwe ambassadeur, die zij nog niet had ontmoet, en over de verhouding tussen Azerbezjan en Armenië.  Tijdens die dadelijkste snel-wandelingetjes ontmoet ik altijd mensen die hun hond aan het uitlaten zijn. Hoewel ik geen enkele ambitie heb om een hond aan te schaffen, denk ik dat dat hond-uitlaten toch wel iets moois in zich heeft. Honden besnuffelen elkaar en tijdens zo’n snuffelgebeuren zie je prachtige contacten ontstaan tussen de baasjes. Ik vermoed dat de baasjes elkaar dagelijks ontmoeten, misschien wel drie keer per dag. Misschien spreken ze over de grote gebeurtenissen in de politiek, maar ik vermoed dat de gesprekken gewoon gaan over het dagelijks leven. Onze buurvrouw van de achterkant, kwam ik trouwens ook nog tegen. Arm in gips. Buurvrouw, vroeg ik, wat is er aan de hand? Dat er iets aan de hand was, was wel duidelijk want het gips zat over de helft van die hand, maar ik vond het wel zo beleefd om te informeren. Ze was gevallen en haar pols bleek verbrijzeld.  Nou heb ik weinig contact met onze buren, maar tijdens zo’n wandeling ontmoet je elkaar, je groet, soms een babbeltje. Sociaal contact! Is dit soort onbelangrijke ontmoetingen belangrijk?

Ik moest plotseling denken aan de Sidra, het gedeelte uit de Thora, van afgelopen sjabbat en tegelijkertijd aan de Sidra van de komende week. Afgelopen sjabbat werden o.a. de Tien Geboden gelezen, de basis van het Jodendom, en aanstaande sjabbat de Sidra Ekev. Ekev betekent ‘hiel’ en staat symbool voor de mitswoth, de geboden, die ogenschijnlijk weinig waarde hebben.  De kleintjes dus, die een mens snel met de voeten, de hiel, zal treden omdat ze weinig essentieel lijken. De oorlog in Oekraïne, de situatie in Israël, de opstand in Niger met het gevaar van te veel invloed van Rusland op het wereldgebeuren. En terwijl dit zich allemaal afspeelt worden hondjes uitgelaten en wordt mij vriendelijk sjabbat sjalom gewenst. De Thora toont ons dat er feitelijk geen verschil bestaat tussen de grote jongens van de wereld (de Tien Geboden) en de kleintjes (de hiel). Die vriendelijke beleefde groet heeft geen invloed op het wereldgebeuren, klopt, maar uiteindelijk wordt het denken van de grote jongens toch beïnvloed door de kleine gebeurtenissen in het dagelijkse leven. Een vriendelijke groet, een belangstellende vraag naar het welzijn, naar de gebroken pols of gewoon een goede middag… de kleintjes zijn minder klein dan we neigen te denken.

Het is inmiddels zondagochtend en ik moet ik me voorbereiden voor een choepa, huwelijksinzegening,  vanmiddag in Bussum. Mijn toespraak is wel al klaar, maar de huwelijksacte, de ketoeba, moet ik nog invullen en nog even het programma bekijken en mijn toespraak nogmaals doornemen. Mijn toespraak zal het wereldgebeuren niet beïnvloeden, maar kan wel bij toehoorders een bepaalde uitstraling nalaten, een goed gevoel. Misschien doen mijn woorden een jong stel, dat zich tussen de toehoorders bevindt en al een paar jaar samenwoont, ertoe besluiten om ook hun relatie met een choepa te bekronen. Een kleinigheidje?  Misschien. Maar toch is de wereldgeschiedenis in feite een opeenstapeling van ogenschijnlijk kleine en onbelangrijke gebeurtenissen.

Gedurende de coronatijd begon Opperrabbijn Jacobs met zijn dagboek op verzoek van het

Joods Cultureel Kwartier.

NIW publiceert nu deze bijzondere stukken op haar website www.niw.nl .