dagboek 10 januari 2024

Omdat ik in Londen was voor de jaartijd van onze oudste zoon Yisrolik zl., die drie jaar geleden is overleden en in Londen, zijn geboorte- en woonplaats, is begraven, heb ik een dagboek overgeslagen, waarvoor, mocht u het bemerkt hebben, mijn excuus. We zijn uiteraard bij zijn graf geweest en zijn weduwe, onze schoondochter, bezocht. Het gaf een erg goed en dankbaar gevoel dat Franklin de Liever, die bijna 30 jaar bestuurder/secretaris was  van de Joodse Gemeente Amersfoort, van het Inter Provinciaal Opperrabbinaat en lid van de Centrale Commissie van het Ned. Israëlitische Kerkgenootschap, ons op zijn sterfdag een warme en persoonlijke whatsapp stuurde als teken van medeleven. Franklin: geweldig bedankt. Hoewel je geen secretaris meer bent, ben je het kennelijk toch wel in geest  gebleven en toon je, zoals altijd, begrip voor gevoelens en ben je een expert in het vinden van de juiste woorden. Enorm belangrijk!

 

In Londen ontmoette Blouma een nicht en die nicht had een aangetrouwd nichtje ontmoet die haar vertelde dat tijdens de oorlog haar opa lid was van het Joods Begrafeniswezen in Leningrad. Die opa, die uiteraard al lang geleden was overleden, wist zich te herinneren dat hij de grootouders van Blouma persoonlijk had begraven op een Joodse begraafplaats. Helaas is er nergens vastgelegd waar hun graven zijn. Het was oorlog, het waren temperaturen diep onder het vriespunt, Leningrad was omsingeld door de Nazi’s, in Leningrad zelf vierde het communisme hoogtij en de hongersnood eiste zijn dagelijkse tol. Die emotionele herinnering was zo’n dertig jaar geleden opgenomen op een tape. Maar die tape is nooit in een archief beland,  maar zoekgeraakt bij een verhuizing.

 

Hoewel ik ook regelmatig te maken heb met archieven van Joodse Gemeenten van voor de oorlog die verdwenen zijn, zijn er ook nog veel archieven die de oorlog hebben overleefd. Hoe wordt hiermee omgegaan? Weten we überhaupt waar die archieven zijn? Vaak bestaat de Joodse Gemeente niet meer. En wat met het archief van mijn gewaardeerde voorganger opperrabbijn Berlinger zl. en met mijn eigen archief dat over een paar jaar ook al 50 jaar oud zal zijn? Archieven zijn er niet alleen voor het verleden, maar vaak nog meer voor de toekomst. Regelmatig word ik geconfronteerd met kleinkinderen die op het sterfbed van hun oma hebben vernomen dat oma Joods was maar niet wilde dat haar nazaten ook in Auschwitz zouden belanden…

 

Archivering! Zorgvuldig omgaan met gegevens uit het verleden. Niet alleen voor de interessante historie van toen, maar nog veel vaker ter bevestiging van de eigen identiteit van morgen. Hij/zij voelt zich Joods, zoekt, weet het niet zeker en vraagt het zich af. Als ik dan, na meters en weken speurwerk, een rabbinale verklaring kan afgeven dat het Joodse gevoel niet uitsluitend een gevoelskwestie is, maar de realiteit, dan zie ik hoe de zoekende zich als herboren voelt en mijn bevestiging van onschatbare emotionele waarde is. Hij/zij is nu geen zoekende meer, maar is wat hij hoopte te zijn. Reden dat het fenomeen bij mij boven komt? Ik maak me ernstige zorgen over de onzorgvuldigheid waarmee er mijns inziens wordt omgegaan met het papieren verleden. Kijk naar de toekomst, is de slogan. Terecht! Maar een heden zonder verleden bestaat niet!

 

De bedoeling was dat we donderdag zouden terugvaren vanaf Harwich naar Hoek van Holland, maar vanwege de rechtszaak in Den Haag die is aangespannen tegen Israël door Zuid-Afrika, is mij vanuit Israël en vanuit Nijkerk verzocht om woensdag terug te varen opdat  ik donderdag ook aanwezig kan zijn in Den Haag bij de pro-Israël demonstratie georganiseerd door Christenen voor Israël en CIDI. Met pro-Israël bedoel ik eigenlijk niet alleen een ongenuanceerd  pro-Israël,  maar veel meer een pro-vrede, sjalom, voor iedereen en dus een uitroeiing van het ultieme kwaad, Hamas, of, nog beter: dat het kwaad zichzelf zal mogen veranderen in goed.  Het lijkt ondenkbaar, maar heel soms blijkt het onvoorstelbare toch te bestaan.  Want zo’n verandering, de vijand die vriend wordt, zou de prachtigste oplossing zijn! 

 

Een dag eerder dan voorgenomen zit ik nu op zee, zonder telefoonverbinding, maar wel met mijn offline computer dit dagboek te schrijven.

 

Wat ik heb meegenomen uit Londen (behalve koosjere etenswaren)? Op straat in de Joodse wijk groet iedereen elkaar. Vroom, vrij, Joods en niet-joods. Er is sinds 7 oktober iets ontstaan. Mensen die bij elkaar in de straat woonden maar niet tot dezelfde sjoel behoorden of überhaupt niet Joods waren, liepen voordien vaak langs elkaar heen. Maar 7 oktober heeft kennelijk iets losgemaakt, wat dus wel aanwezig was, maar latent. Iedereen groet elkaar! Maar ook in Nederland, in mijn eigen woonplaats, word ik niet uitsluitend vaker nageschoolde of regelmatiger nagetoeterd door passerende auto’s. Vanuit de niet Joodse gemeenschap klinkt veel en veel vaker na 7 oktober een warm en oprecht sjalom: we staan achter jullie! En binnen de Joodse gemeenschap lijken verschillen tussen vrij en vroom plotsklaps (bijna) verdwenen.

 

Maar toch is de situatie verre van rooskleurig, ondanks deze lichtpuntjes.

De lijfspreuk van onze zoon, die ook op zijn matsewa, zijn grafzerk, staat vermeld, luidde: “Tracht gut wett zaijn gut – Positief denken werpt uiteindelijk vruchten af”.

 

Gedurende de coronatijd begon opperrabbijn Jacobs met zijn dagboek op verzoek van het

Joods Cultureel Kwartier.

NIW publiceert nu deze bijzondere stukken op haar website www.niw.nl .